نوع مقاله : ترویجی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

چکیده

خاطره‌نوشت‌های جنگ، با ویژگی‌های منحصربه‌فردشان، هرچند از منابع تاریخ جنگ محسوب می‌شوند، غالباً در دسته‌ای متمایز از منابع و متون تاریخی طبقه‌بندی می‌شوند. این مسأله به ویژگی‌های رواییِ خاص این آثار مربوط می‌شود، چنان‌که در آن‌ها مرز میان تاریخ و ادبیات همواره در نوسان است. در این پژوهش، به‌منظور شناخت ویژگی‌های روایی و مؤلفه‌های حاکم بر روایت‌پردازی خاطرات جنگ، و هم‌چنین به‌منظور بررسی فرضیه امکان دست‌یابی به الگویی بنیادین در روایت این خاطرات، سه خاطره‌نوشت از خاطرات دفاع مقدس (بابانظر، یکی از این روزها به بلوغ رسیدم و چزابه) به‌عنوان زمینه بررسی موردی انتخاب شده و فرایندها و مؤلفه‌های مؤثر در روایت‌پردازیِ این آثار، بر مبنای نظریه ساختارگرایی، بررسی و تحلیل شده است. نتایج این تحقیق، نقش بنیادین الگوهای ذهنی و هم‌زمانی (Synchronic) در شکل‌گیری «روایت» خاطرات جنگ را نشان می‌دهد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است و داده‌ها به روش کتابخانه‌ای گردآوری شده است. 

کلیدواژه‌ها

1. اتکینسون، ریتا ال.، ریچارد سی. اتکینسون، ادوارد ای. اسمیت، داریل ج. بم، و سوزان نولن هوکسما (1389). زمینه روان‌شناسی هیلگارد، ترجمه محمّدنقی براهنی و دیگران، تهران: رشد.
2. احدی، احمدرضا (1386). حرمان هور: دست‌نوشته‌های شهید احمدرضا احدی، به‌کوشش علیرضا کمری، تهران: سوره مهر.
3. اسکولز، رابرت (1377). عناصر داستان، ترجمه فرزانه طاهری، تهران: مرکز.
4. الیاده، میرچا (1386). چشم‌اندازهای اسطوره، ترجمه جلال ستاری، تهران: توس.
5. بارون، رابرت ا.، دونا بارون، و بلرتی جانسون (1389). روان‌شناسی اجتماعی، ترجمه علی تحصیلی، تهران: کتاب آمه.
6. پراپ، ولادیمیر(1368). ریخت‌شناسی قصه‌های پریان، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران: توس.
7. تولان، مایکل (1393). روایت‌شناسی: درآمدی زبان‌شناختی‑انتقادی، ترجمه سیده فاطمه علوی و فاطمه نعمتی، تهران: سمت.
8. جعفری، فتح‌الله (1388). چزابه، تهران: سوره مهر.
9. جمشیدی، فرانک (1384). «هویت، روایت، جنگ (بررسی رابطه هویت و جنگ با تکیه بر خاطرات جنگ)»، فصلنامه مطالعات ملی، شماره 3، صص 7 تا 31.
10. جهروتی‌زاده، جعفر (1387). نبرد دارلوک: خاطرات سردار جعفر جهروتی‌زاده، مصاحبه و تدوین محمود جوانبخت، تهران: سوره مهر.
11. ربیعیان، محمدرضا (1381). «خاطره‌نویسی»، در: فرهنگنامه ادبی فارسی: گزیده اصطلاحات، مضامین و موضوعات ادب فارسی (دانشنامه ادب فارسی)، به‌سرپرستی حسن انوشه، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
12. سنگری، محمدرضا (1392). «انگیزه‌های خاطره‌نویسی: مصاحبه با شیرین خلف‌بیگی»، ماهنامه انشا و نویسندگی، شماره 32، صص 14 تا 19.
13. طاهانی، سید مجتبی (1385). «نماز در حرکت»، در: شکسته‌های ایستاده: خاطرات برگزیده فراخوان ضیافت عشق، به انتخاب مصطفی رحیمی، تهران: صریر، صص 54 تا 56 .
14. کاظمی، سید ابوالفضل (1389). کوچه نقاش‌ها: خاطرات سید ابوالفضل کاظمی، مصاحبه و تدوین: راحله صبوری، تهران: سوره مهر.
15. کمری، علیرضا (1381). یادمانا: پنج مقاله درباره خاطره‌نویسی و خاطره‌نگاشته‌های جنگ و جبهه (دفاع مقدس)، تهران: سوره مهر.
16. مارتین، والاس (1391). نظریه‌های روایت، ترجمه محمد شهبا، تهران: هرمس.
17. مرندی، مهدی (1391). حکایت سال‌های بارانی: خاطرات مهدی مرندی، نگارش: محمّد خسروی راد، مشهد: عیدگاه.
18. مطلق، محسن (1387). زنده باد کمیل، تهران: سوره مهر.
19. نجیمی، محمود (1390). یکی از این روزها به بلوغ رسیدم، تدوین و ویرایش مهدی عقابی، تهران: سوره مهر.
20. نظرنژاد، محمّدحسن (1390). بابا نظر: خاطرات شفاهی شهید محمّدحسن نظرنژاد، مصاحبه: سید حسین بیضایی، تدوین: مصطفی رحیمی، تهران: سوره مهر.
21. ورائی، مرتضی، و مهدی ابوالحسنی ترقی (1389). «مقایسه تحلیلی خاطره‌نگاری با تاریخ شفاهی»، فصلنامه گنجینه اسناد، شماره 80، صص 96 تا 122.
22. هاشمی، سید محمّدجواد (1386). «خاطره‌نویسی در تئوری و عمل»، در: گامی در راه علمی شدن خاطره‌نویسی (مجموعه مقالات برگزیده اولین همایش علمی خاطره‌نویسی)، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، صص 83 تا 92.