نوع مقاله : ترویجی
نویسنده
استادیار دانشکده علوم گردشگری، مؤسسه آموزش عالی حکیم جرجانی گرگان، گرگان، ایران
چکیده
گردشگری در اواسط قرن بیستم، دچار تحولات بسیاری شد و از گذاری از گردشگری انبوه به گردشگری پسافوردی شکل گرفت که مبتنی بر الگوهای فضایی سه‌گانه و گونه‌های مختلف گردشگری بوده است. گردشگری جنگ یکی از این گونه‌های گردشگری برآمده از گردشگری پسافوردی است. این‌گونه از گردشگری که زیر‌شاخه گردشگری تلخ بوده به نسبت گسترش دامنه تقاضای گردشگران، در جهت توسعه مناطق جنگ‌زده و هم‌چنین دیگر آثار فرهنگی مورد‌توجه قرار گرفته است. از‌این‌رو در این مقاله در چارچوب یک روش راهبردی مبتنی بر سطح‌بندی مناطق دارای قابلیت و تجزیه‌و‌تحلیل SWOTو اولویت‌بندی راهبردها با مدل QSPMبه ارزیابی راهبردی گردشگری جنگ در ایران پرداخته است. نتایج به‌دست‌آمده در سطح‌بندی مناطق دارای قابلیت در چهار سطح انجام گرفته که چهار استان کرمانشاه، خوزستان، کردستان و ایلام در سطح یک قرار گرفتند. از‌نظر تجزیه‌و‌تحلیل SWOTراهبرد اقدام ST(تنوع و رقابتی) حاصل گردید و اولویت‌بندی مدل QSPMراهبرد راهبردی تنوع و توسعه امکانات و تسهیلات خدمات گردشگری با امتیاز نهایی 64/11 به‌عنوان راهبرد اصلی توسعه گردشگری جنگ تدوین شد. راهبرد حمایت از تشکیل شرکت‌ها تعاونی گردشگری جنگ 32/9، بخشودگی مالیاتی و در‌نظر‌گرفتن تسهیلات در‌زمینه توسعه گردشگری جنگ در مناطق دارای قابلیت سطح یک با 94/8 و راهبرد هماهنگی و تعامل بیشتر سازما‌ن‌های متولی گردشگری جنگ با آژانس‌ها و تورگردان‌ها با 74/8 در اولویت‌های بعدی راهبردی توسعه گردشگری جنگ قرار گرفتند.
کلیدواژه‌ها
1. احمدی، مهدی و محمدی، غلامرضا (1393). شناسایی،اولویت‌بندیوتعیینعواملمؤثربرانگیز‌ه‌هاونیازهای گردشگریدفاعمقدس، فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، سال هفدهم، شماره 6، صص 140-115.
2. پاپلی یزدی، محمد‌حسین و سقایی، مهدی (1393). گردشگری (ماهیت ومفاهیم)، تهران، انتشارات سمت، چاپ نهم.
3. حیدری، مجید و نجفی‌پور، امیر‌عباس (1393). مطالعهگردشگرىجنگدرجهان: ارائهراهکاربه‌منظورتوسعهگردشگرىجنگدرایران، فصلنامه تخصصی مطالعات دفاع مقدس، سال سیزدهم، شماره چهل‌و‌نهم، صص 152-117.
4. رجبی، آزیتا و یازرلو، محبوبه (1393). بررسی وضعیت گردشگری جنگ در ایران و ارائه راهبرد برای توسعه آن، فصلنامه فضای گردشگری، سال سوم، شماره 11، صص 47-17.
5. سبکبار، حسنعلی؛ باغیانی، حمیدرضا و نورانی، حمیده (1390). نقش گردشگری جنگ در ارتقای کیفیت زندگی ساکنان شهری مناطق جنگی استان خوزستان، مجله برنامه‌ریزی فضایی، سال اول، شماره 2، صص 94-83.
6. سقایی الف، مهدی و همکاران (1391). تحلیل نقش مراکز خرید در ارتباط با گردشگری و زیارت (مطالعه موردی: کلان‌شهر مشهد)، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال دوم، شماره هشتم.
7. سقایی ب، مهدی و همکاران (1391). متن فضایی زیارت امام رضا (ع)، مجله مطالعات اجتماعی ایران، دوره ششم، شماره 3 و 4، صص 107-87.
8. سقایی، مهدی (1385). گردشگری پسامدرن (ضرورت یک شناخت)، مجموعه مقالات همایش جغرافیا و قرن بیست‌و‌یکم، گروه جغرافیای دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، اردیبهشت‌ماه.
9. سقایی، مهدی (1388). واسازی متن فضایی گردشگری در نواحی پیرامون کلان‌شهرها (مطالعه موردی: کلان‌شهر مشهد)، پایان‌نامه مقطع دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد.
10. سقایی، مهدی (1393). صورت‌بندی واسازی در تکاپوی نظری جغرافیای رادیکال (گذار از سیستم به متن)، در کتاب «جستارهایی در فلسفه جغرافیا»، انتشارات انجمن ژئوپلتیک ایران.
11. سقایی، مهدی و مسعودی، محمدباقر (1394). اکوسیستم‌های طبیعی و اکوتوریسم با تأکید بر ایران، تهران، انتشارات مهکامه، چاپ اول.
12. سقایی، مهدی و رستمی، مجید (1384). امکان‌سنجی گردشگری کشاورزی در ایران، پنجمین همایش اقتصاد کشاورزی، دانشگاه زاهدان.
13. سهرابی، مهدیه و ضرغام بروجنی، حمید (1392). شناختدستاوردهایگردشگرانداخلی دربازدیدازمناطقجنگیایران (رویکردمدیریتمنفعت‌محور)، فصلنامه مدیریت اسلامی، سال 21، شماره 1، صص 167-147.
14. ضرغام بروجنی، حمید و سهرابی، مهدیه (1392). گونه‌شناسیبازدیدکنندگانمناطقجنگیایران ونقشآندرانتقالفرهنگ پایداریدفاعمقدس، جامعه‌پژوهی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال چهارم، شماره دوم، صص 101-75.
15. حاجی‌نژاد، علی؛ جاودان، مجتبی و سبزی، برزو (1392). برنامه‌ریزیراهبردیتوسعهگردشگریجنگهم‌پیوندباسایر جاذبه‌هادراستانایلام، فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری، سال هشتم، شماره 2، صص 136-101.
16. کلانتری، خلیل (1380). نقدی بر متدولوژی سنجش سطح توسعه انسانی، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 61.
17. محمودزاده، سید‌مجتبی؛ میر‌هاشمی، علی؛ میر، مصطفی و عنبر‌فروش، فاطمه (1393). شناساییواولویت‌بندیعواملانگیزشیرانشیوکششیمؤثردر توسعه‌یگردشگریجنگ (مطالعه‌یموردی: مناطقعملیاتیاستانخوزستان)، مجله‌ی برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، سال سوم، شماره‌ی 9، صص 130-111.
18. مهندسین مشاور ایده‌پردازان توسعه (1388). مطالعات طرح جامع گردشگری جنگ، طرح پژوهشی، کارفرما: سازمان میراث فرهنگى، صنایع دستى و گردشگرى کشور.
19. نصرآبادی، محمد (1384). جنگوهویت (بارویکردىبه جامعه‌شناختىبهجنگایرانوعراق)، فصلنامه مطالعات ملى، سال ششم، شماره دوم، صص86-71.
20. وثوقی، لیلا (1388). گردشگری تلخ با تأکید بر گردشگری جنگ، فصلنامه مطالعات جهانگردی، شماره 10، صص 127-105.
21. Biran, A. and Hyde, F. K. (2013). New perspectives on dark tourism, International Journal of Culture, Tourism and Hospitality Research, 7 (3): 191-198.
22. Buda, D., d'Hauteserre, A., & Johnston, L. (2014). Feeling and tourism studies. Annals of Tourism Research, 46(May), 102-114.
23. Buda, Dorina Maria (2015) The death drive in tourism studies, Annals of Tourism Research 50, 39–51.
24. Caroline.W (2009). “Tourism, Social, Memoryand the Great War”, Annals of Tourism Research, Vol.36, No. 4.
25. Hartmann, Rudi (2014). Dark tourism, thanatourism, and dissonance in heritage tourism management: new directions in contemporary tourism research, Journal of Heritage Tourism, Vol. 9, No. 2, 166–182.
26. Kang, E. J., Scott, N., Lee., T. J., & Ballantyne, R. (2011). Benefits of visiting a ‘dark tourism’ site: The case of the Jeju April 3rd Peace Park, Korea. Retrieved May18, 2011, from Tourism Management website: http://doi:10.1016/j.tourman.2011.03.004.
27. Kima, Samuel Seongseop& Prideaux, Bruce. (2003). Tourism, peace, politics and ideology: impacts ofthe Mt. Gumgang tour project in the Korean Peninsula, Tourism Management , Vol. 24 (2003), pp 675–685.
28. Lennon, J. and Floy, M. (2000). Dark Tourism: Attraction of Death and Disaster, Homson.
29. Podoshen, J. S. (2013). Dark tourism motivations: Simulation, emotional contagion and topographic comparison, Tourism Management, 35: 263–271.
30. Podoshen, J. S. (2013). Dark tourism motivations: simulation, emotional contagion and topographic comparison. Tourism Management, 35(1), 263-271.
31. Podoshen, Jeffrey S.; Venkatesh, Vivek; Wallin, Jason; Andrzejewski, Susan A. (2015) Dystopian dark tourism: An exploratory examination, Tourism Management, Volume 51, 316–328.
32. Slade, P. (2003). Gallipoli thanatourism: The meaning of ANZAC. Annals of Tourism Research, 30(4), 779–794.
33. Smith ,Valene (1998). War and Tourism, an American Ethnography, Annals of Tourism, Vol. 25, No. 1, pp. 202 - 227.
34. Stone, P. R. (2012). Dark tourism and significant other death: towards a model of mortality mediation. Annals of Tourism Research, 39(3), 1565e1587.
35. Stone, P., & Sharpley, R. (2013). Deviance, dark tourism and ‘dark leisure’: towards a (re)configuration of morality and the taboo in secular society. In S. Elkington, & S. Gammon (Eds.), Contemporary perspectives in leisure: Meanings, motives and lifelong learning. Abington: Routledge.
36. Stone, P.R, (2006). A dark tourism spectrum: towards a typology of death and macabre related tourist sites, attractions and exhibitions, Tourism, Vol. 54, 2, pp. 145-160.
37. Stone, Philip R. (2012). DARK TOURISM AND SIGNIFICANT OTHER DEATH, Annals of Tourism Research, Vol. 39, No. 3, pp. 1565–1587.
38. UNWTO (2014). Tourism highlights: 2006/2008/2012 edition. Retrieved from http://www.unwto.org/factsandfigures>.
39. Weaver, Adam (2011). TOURISM AND THE MILITARY, Annals of Tourism Research, Vol. 38, No. 2, pp. 672–689.
40. Wight, cariag, (2005). Philsophical & methological paraxes in dark tourism, Journal of vacation marketing.
41. Winter, Caroline (2009). Tourism, Social Memory and The Great War, Volume 36, Issue 4, Pages 607–626.
42. Yuill, Marie Stephanie (2003) Dark Tourism: Undrestanding Visitor Motivation at Sites of Death and Disaster, Texas: A&M University.
)