نوع مقاله : ترویجی

نویسنده

کارشناسی‌ارشد زبان و ادبیات فارسی، مدرس دانشگاه پیام‌نور واحد تربت‌جام

چکیده

 فرمالیست­ها آثار ادبی را بدون آگاهی از شخصیت و عقاید مؤلف بررسی می‌نمایند. براساس آرای این گروه، فرم و شکل مبنایی برای تحلیل زیبایی‌شناسی، شناخت برجستگی‌های زبانی و کشف معنای نهفته در آثار ادبی است. امروزه، فرمالیسم یکی از رویکردهای رایج در نقد آثار ادبی است؛ به‌همین‌دلیل، در مقالۀ حاضر برای شناسایی شگردهای واژه­سازی نام­ها و نشانی‌های کتاب فرهنگ جبهه، از رویکرد فرمالیستی استفاده می‌شود. از دیدگاه فرمالیست‌ها، آشنایی­زدایی باعث هنجارشکنی می‌شود و زبان را از حالت عادی خارج می‌نماید. هنجارشکنی به دو شیوۀ هنجارافزایی و هنجارگریزی باعث برجسته‌سازی کلام می­شود. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد، در آفرینش خلاقانه و گزینش نام­ها و نشانی­های کتاب فرهنگ جبهه از هر دو قاعده استفاده شده است. کاربرد وزن و موسیقی واژه­ها، صنایع بدیعی و بیانی از شگردهای مهم حوزۀ هنجارافزایی است. همچنین، ترکیب‌‎‌سازی و طنز از شگردهای مهم هنجارگریزی است که در آفرینش نام­ها و نشانی­های کتاب فرهنگ جبهه استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

کتابنامه
احمدی، بابک (1391). ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز.
پورالخاص، شکرالله و عباسی، رضا (1394). بررسی شگردهای برجسته­سازی در قصاید خاقانی، نشریۀ کاوش­نامه، سال شانزدهم، شمارۀ 31، 126- 99.
روزبه، محمدرضا (1383). تحلیل و تفسیر شعر نو فارسی، تهران: انتشارات حروفیه.
سارتر، ژان­پل (1370). ادبیات چیست؟، ترجمۀ ابوالحسن نجفی و مصطفی رحیمی، چاپ هفتم، تهران: نشر زمان.
سجودی، فرزان (1380). ساخت گرایی، پساساختگرایی و مطالعات ادبی، تهران: انتشارات سورۀ هنری.
شایگان­فر، حمیدرضا (1384). نقد ادبی، چاپ دوم، تهران: دستان.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1368). موسیقی شعر، چاپ دوم، تهران: انتشارات آگاه.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1391). رستاخیز کلمات، تهران: انتشارات سخن.
صفوی، کوروش (1380). از زبان‌شناسی به ادبیات، جلد اول، چاپ دوم، تهران: انتشارات سورۀ مهر.
صفوی، کوروش (1390). از زبان‌شناسی به ادبیات، جلد اول، چاپ سوم. تهران: انتشارات سورۀ مهر.
فتوحی­رودمعجنی، محمود (1385). بلاغت تصویر، تهران: انتشارات سخن.
فهیمی، سیدمهدی و مهرآبادی، محسن (1382). فرهنگ جبهه: نام‌ها و نشانی‌ها، جلد دوم، تهران: فرهنگ گستر.
فهیمی، سیدمهدی و مهرآبادی، محسن (1370). فرهنگ جبهه: نام­ها و نشانی­ها، جلد اول، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
قاسم­زاده، حبیب الله (1379). استعاره و شناخت، تهران: فرهنگیان.
محمدنژاد، زهرا (1388). آشنایی‌زدایی در شعر منو چهرآتشی، نشریۀ کتاب ماه ادبیات، شمارۀ 31، 34-30.
مدرسی، فاطمه و یاسینی، امید (1388). قاعده‌افزایی در غزلیات شمس، نشریۀ تاریخ ادبیات فارسی، شمارۀ 59، 143-119.
مهری، فریبا؛ علوی‌مقدم، مهیار؛ دلبری، حسن و محمدیان، عباس (1397). کارکرد لایۀ ایدئولوژیک در برجسته­سازی سبکی غزل اجتماعی معاصر، نشریۀ ادبیات پارسی معاصر، شمارۀ 2، 172- 145.
موصلی، رضا (1392). استعاری‌شدن زبان در داستان کوتاه شهریار مندنی‌پور، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد زبان‌شناسی، بیرجند: دانشگاه بیرجند، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی.