نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان، کردستان، ایران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان، کردستان، ایران

چکیده

خاطره نوشته ­های جنگ با ویژگی ­های منحصر به فردشان، هرچند از منابع تاریخ جنگ محسوب می­شوند، غالباً در دست­های متمایز از منابع و متون تاریخی طبقه­بندی می­شوند. این مسأله به ویژگی­های روایی خاص این آثار مربوطه می­شود، چنان­که در آنها مرز میان تاریخ و ادبیات همواره در نوسان است. در این پژوهش، به منظور شناخت ویژگی­های روایی و مؤلفه­های حاکم بر روایت­پردازی خاطرات جنگ، و همچنین به منظور بررسی فرضیه امکان دست­یابی به الگویی بنیادین در روایت این خاطرات، سه خاطره­نوشت انر خاطرات دفاع مقدس (بابانظر، یکی از این روزها به بلوغ رسیدم و چزابه) به عنوان زمینه بررسی موردی انتخاب شده و فرایندها و مؤلفه ­های مؤثر در روایت پردازی این آثار، بر مبنای نظریه ساختارگرایی، بررسی و تحلیل شده است. نتایج این تحقیق، نقش بنیادین الگوهای ذهنی و هم زمانی (Synchronic) در شکل­گیری "روایت" خاطرات جنگ را نشان می­دهد. روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی است و داده ­ها به روش کتابخانه­ای گردآوری شده است.

کلیدواژه‌ها

اتکینسون، ریتا ال، ریچارد سی. اتکینسون، ادوارد ای. اسمیت، داریل ج. بم، و سوزان نولن هوکسما. (1389). زمینه روانشناسی هیلگارد، ترجمه محمدنقی براهنی و دیگران، تهران: رشد.
احدی، احمدرضا. (1386). حرمان هور: دست نوشته­های شهید احمدرضا احدی، به کوشش علیرضا کمری، تهران: سوره مهر.
اسکولز، رابرت. (1377). عناصر داستان، ترجمه فرزانه طاهری، تهران: مرکز.
الیاده، میرچا. (1386). چشم­اندازهای اسطوره، ترجمه جلال ستاری، تهران: توس.
بارون، رابرت ا.، دونا بارون، و بلرتی جانسون. (1389). روان­شناسی اجتماعی، ترجمه علی تحصیلی، تهران: کتاب آمه.
پراپ، ولادیمیر. (1388). ریخت­شناسی قصه­های پریان، ترجمه فریدون بدرهای، تهران: توس.
تولان، مایکل. (1393). روایت­شناسی: درآمدی زبان­شناختنی ـ انتقادی، ترجمه سیده فاطمه علوی و فاطمه نعمتی، تهران: سمت.
 جعفری، فتح الله. (1388). چزابه، تهران: سوره مهر.
جمشیدی، فرانک. (1384). «هویت، روایت، جنگ (بررسی رابطه هویت و جنگ با تکیه بر خاطرات جنگ)"، فصلنامه مطالعات ملی، شماره ۳، 31-7.
جهروتی­زاده، جعفر. (1387). نبرد دارلوک: خاطرات سردار جعفر جهروتی زاده، مصاحبه و تدوین محمود جوانبخت، تهران: سوره مهر.
ربیعیان، محمدرضا. (1381). خاطره نویسی در: فرهنگنامه ادبی فارسی گزیده اصطلاحات، مضامین و موضوعات ادب فارسی (دانشنامه ادب فارسی)، به سرپرستی حسن انوشه، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
سنگری، محمدرضا. (1392). "انگیزه­های خاطره­نویسی: مصاحبه با شیرین خلف­بیگی"، ماهنامه انشا و نویسندگی، شماره ۳۲، 19-14.
طاهانی، سید مجتبی. (1385). نماز در حرکت در: شکسته­های ایستاده: خاطرات برگزیده فراخوان ضیافت عشق، به انتخاب مصطفی رحیمی، تهران: صریر.
کاظمی، سید ابوالفضل. (1389). کوچه نقاش­ها: خاطرات سیدابوالفضل کاظمی، مصاحبه و تدوین: راحله صبوری، تهران: سوره مهر.
کمری، علیرضا. (1381). یادمانا: پنج مقاله درباره خاطره­نویسی و خاطره نگاشته­های جنگ و جبهه (دفاع مقدس)، تهران: سوره مهر.
مارتین، والاس. (1391). نظریه­های روایت، ترجمه محمد شهبا، تهران: هرمس.
مرندی، مهدی. (1391). حکایت سال­های بارانی: خاطرات مهدی مرندی، نگارش: محمد خسروی­راد، مشهد: عیدگاه.
مطلق، محسن. (1387). زنده باد کمیل، تهران: سوره مهر.
نجیمی، محمود. (1390). یکی از این روزها به بلوغ رسیدم، تدوین و ویرایش مهدی عقایی، تهران: سوره مهر.
نظرنژاد، محمدحسن. (1390). بابانظر: خاطرات شفاهی شهید محمدحسن نظرنژاد، مصاحبه: سید حسین بیضایی، تدوین: مصطفی رحیمی، تهران: سوره مهر.
ورائی، مرتضی، ابوالحسنی­ترقی، مهدی. (1389). "مقایسه تحلیلی خاطره­نگاری با تاریخ شفاهی"، فصلنامه گنجینه استاد، شماره ۸۰، 122-96.
هاشمی، سیدمحمدجواد. (1386). "خاطره­نویسی در تئوری و عمل"، در: گامی در راه علمی­شدن خاطره­نویسی (مجموعه مقالات برگزیده اولین همایش علمی خاطره نویسی)، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش­های دفاع مقدس.